TIÊU CHẢY Ở TRẺ EM: NGUYÊN NHÂN, DẤU HIỆU MẤT NƯỚC VÀ CÁCH BÙ NƯỚC HIỆU QUẢ

1. Nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy ở trẻ

Hầu hết các trường hợp tiêu chảy cấp tính ở trẻ em đều do nhiễm trùng, trong đó virus chiếm đa số:

• Nhiễm virus (nguyên nhân hàng đầu):

• Rotavirus: Là thủ phạm chính gây tiêu chảy nặng, đặc biệt ở trẻ nhỏ chưa được tiêm phòng.
• Adenovirus, Norovirus: Cũng là những virus gây tiêu chảy phổ biến.

• Nhiễm khuẩn: Các vi khuẩn như E. coli, Salmonella, Shigella có thể gây tiêu chảy kèm sốt cao, đau bụng dữ dội và có thể có máu trong phân.
• Ký sinh trùng: Các loại ký sinh trùng như Giardia có thể gây tiêu chảy kéo dài.
• Chế độ ăn uống:

• Không dung nạp thực phẩm: Ví dụ: không dung nạp Lactose.
• Thay đổi chế độ ăn: Đột ngột thay đổi loại sữa hoặc thức ăn dặm.

• Tác dụng phụ của thuốc: Sử dụng kháng sinh có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, gây tiêu chảy.

2. Dấu hiệu mất nước nguy hiểm cần cảnh giác

Mất nước là biến chứng cần được theo dõi sát sao. Tùy mức độ, mất nước có thể được chia thành nhẹ, trung bình và nặng. Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý 5 dấu hiệu sau:

• Nước tiểu: Tiểu ít hoặc không đi tiểu trong 6 – 8 giờ. Nước tiểu có màu vàng sậm hơn bình thường.
• Tình trạng tinh thần: Trẻ li bì, lờ đờ, khó đánh thức, hoặc cáu kỉnh bất thường.
• Mắt và miệng: Mắt trũng sâu, khô môi, lưỡi khô, khóc không có nước mắt.
• Da: Khi véo da ở bụng hoặc đùi, nếp véo da chậm mất (mất > 2 giây).
• Thóp (với trẻ sơ sinh): Thóp trũng sâu hơn bình thường.
• Cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức nếu trẻ có dấu hiệu mất nước nặng, tiêu chảy kèm sốt cao, tiêu phân có máu, hoặc nôn ói nhiều không thể uống được nước.

3. Phương pháp bù nước hiệu quả (Dung dịch oresol):

Việc bù nước và điện giải là biện pháp điều trị quan trọng nhất cho tiêu chảy ở trẻ.

3.1. Tại sao cần dùng Oresol?

• Oresol (Oral Rehydration Solution) là dung dịch bù nước đường uống được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị.
• Dung dịch này chứa tỷ lệ cân bằng giữa nước, glucose và các chất điện giải (Natri, Kali, Clorua), giúp hấp thu nước nhanh chóng và hiệu quả hơn nhiều so với nước lọc thông thường, từ đó ngăn ngừa và điều trị mất nước.

3.2. Hướng dẫn pha và uống oresol đúng cách:

Pha và uống Oresol sai cách có thể làm giảm hiệu quả hoặc thậm chí gây nguy hiểm (nếu quá đậm đặc).

• Pha đúng: Luôn pha đúng lượng nước được ghi trên gói thuốc (thường là 200ml hoặc 1 lít) bằng nước đun sôi để nguội. Tuyệt đối không pha nửa gói, không chia nhỏ lượng nước.
• Cách dùng: Cho trẻ uống từng chút một, từ từ (khoảng 5 - 10 ml mỗi 5 - 10 phút) bằng thìa hoặc cốc. Không nên cho trẻ uống quá nhanh, đặc biệt là khi trẻ đang nôn trớ..
• Lượng dùng: Lượng Oresol cần bù tùy thuộc vào cân nặng và mức độ mất nước của trẻ. Tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để xác định lượng phù hợp.
• Thời gian dùng: Dung dịch đã pha nên dùng hết trong vòng 24 giờ và bảo quản ở nhiệt độ phòng.

4. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị tiêu chảy

• Tiếp tục cho bú: Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đang bú mẹ cần tiếp tục bú theo nhu cầu. Sữa mẹ cung cấp kháng thể và dễ tiêu hóa.
• Tiếp tục ăn uống: Không nên kiêng khem quá mức. Cho trẻ ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu hóa như cháo, súp, chuối, khoai tây, cà rốt.
• Tránh thực phẩm: Hạn chế các loại nước ngọt, nước trái cây đóng hộp (do hàm lượng đường cao có thể làm tiêu chảy nặng hơn) và các thực phẩm nhiều dầu mỡ, khó tiêu.
• Kẽm (Zinc): Bổ sung Kẽm theo chỉ định của bác sĩ nhi khoa. Kẽm giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy và giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Tiêu chảy ở trẻ có thể được điều trị hiệu quả tại nhà nếu trẻ chưa có dấu hiệu mất nước. Tuy nhiên, nếu tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày, trẻ có dấu hiệu mất nước trung bình/nặng, hoặc có các triệu chứng đáng lo ngại như sốt cao, đi ngoài ra máu, hãy đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên và chẩn đoán y tế chuyên nghiệp. Vui lòng liên hệ với bác sĩ chuyên khoa Nhi tại Bệnh viện ĐKQT Thiên Đức để được tư vấn cụ thể.